Shveytsariya ta’lim tizimi dunyodagi eng ilg’or ta’lim tizimlaridan biri hisoblanadi. U o’zining yuqori sifatli ta’limi, innovatsion yondashuvi va o’quvchilarga tanlov erkinligini berishi bilan mashhur.
Shveytsariya ta’lim tizimi o’quvchilarga tanlov erkinligini berishga qaratilgan. O’quvchilar o’zlarining qiziqishlariga va qobiliyatlariga mos keladigan ta’lim yo’nalishlarini tanlashlari mumkin.
Majburiy ta’lim
Majburiy ta’limning umumiy muddati o’n bir yilni tashkil qiladi. Boshlang’ich bosqich, jumladan, bolalar bog’chasining ikki yili yoki birinchi o’quv yili (sakkiz yil)ni o’z ichiga oladi. Pastki o’rta ta’lim uch yil davom etadi. Majburiy ta’lim bolalar uchun to’rt yoshdan boshlab amal qiladi.
Davlat majburiy ta’limi barcha bolalar uchun bepul. Davlat muassasalariga bolalarning 95 foizi qatnashadi. Maktabga borish majburiyati qonuniy yashash maqomiga ega bo’lmagan bolalarga ham tegishli. Rivojlanish maqomlari, qobiliyatlari, ijtimoiy kelib chiqishi, tilshunosligi va xulq-atvori xususiyatlariga ega bo‘lgan o‘quvchilar bir xil maktabda o‘qishadi. O’quvchilarning qobiliyatlari va iste’dodlarining xilma-xilligi, sinflardagi madaniy xilma-xillik maktab uchun jiddiy muammolarni keltirib chiqaradi.
Maktab barcha o’quvchilarni qobiliyatiga qarab o’qitishni kafolatlaydi. O’quvchilar tabaqalashtirilgan, individuallashtirilgan ta’lim olishadi va ularni oddiy maktab o’qituvchilari yoki kerak bo’lganda mutaxassislar (masalan, alohida ehtiyojli o’qituvchilar) tomonidan qo’llab-quvvatlanadi. Oddiy maktabda iqtidorli o’quvchilarni qo’llab-quvvatlash, til ko’nikmalarini rivojlantirish, chet tillarida ona tilida so’zlashuvchi bolalarning til ko’nikmalarini rivojlantirish, individual fanlar bo’yicha yordam berish, nutq va lingual terapiya, psixomotor terapiya va boshqalar kiradi.
Majburiy ta’limdan keyingi ta’lim
Majburiy ta’limdan so’ng o’smirlar to’liq o’rta ta’limga o’tadilar va umumiy ta’lim dasturlari (bakalavr maktablari yoki to’liq o’rta maxsus maktablar) va kasb-hunar ta’limi dasturlari o’rtasida tanlov qilishlari mumkin.
O’smirlarning aksariyati to’liq o’rta ta’limdan so’ng kasbiy ta’limiga qabul qilinadi. O’smirlar 18-19 yoshda o’rta maktabni tamomlaydilar va tegishli sertifikat oladilar. Yoshlarning 90% dan ortig’i to’liq o’rta ta’lim dasturini tamomlaydi.
Majburiy ta’limdan to’liq o’rta ta’lim darajasiga o’tishni optimallashtirish maqsadida turli tadbirlar (individual yordam, ishlarni boshqarish va h.k.) amalga oshirildi. Majburiy ta’limdan so’ng darhol o’rta maktabga o’tmagan o’smirlar uchun oraliq yechim sifatida yillik kurslar mavjud.
Oliy ta’lim
Oliy darajadagi Shveytsariya ta’lim tizimi universitetlarda yoki kasbiy ta’lim muassasalarida to’ldirilishi mumkin bo’lgan keng ko’lamli dasturlarni taklif qiladi.
Universitetlar turli xil akademik yoki amaliyotga yo’naltirilgan daraja dasturlarini taklif qiladilar. Universitetga kirish uchun, ta’lim muassasasiga qarab, bakalavr, federal kasbiy bakalavr, ixtisoslashtirilgan bakalavr yoki qo’shimcha imtihon talab qilinadi.
Shveytsariyada o’n ikkita tan olingan universitet mavjud: o’nta kanton(shtat) universiteti va ikkita Federal Texnologiya Instituti (FIT). Bular an’anaviy akademik universitetlar bo’lib, birinchi navbatda amaliy fanlar universitetlaridan farqli o’laroq fundamental tadqiqotlar olib boradilar.
Ushbu tizim o’quvchilarni hayotga tayyorlashga qaratilgan va ularga o’z qiziqishlari va qobiliyatlariga mos keladigan ta’lim yo’nalishlarini tanlash imkoniyatini beradi. Shveytsariya ta’lim tizimi dunyodagi eng yaxshi ta’lim tizimlaridan biri hisoblanadi va u o’zining yuqori sifatli ta’limi, innovatsion yondashuvi va o’quvchilarga tanlov erkinligini berishi bilan mashhur.
