Ko‘plab talabalar o‘qish davomida amaliyot yoki yarim stavkali ish topishga harakat qiladi ( rezyumedagi ‘‘ish tajribasi’’ qismini to‘ldirish uchun ham biror narsa kerak). Ammo mutaxassislik bo‘yicha ish topish tobora qiyinlashmoqda.
Qayerda bo‘lmasin har bir kurs talabasi ish borasida katta tajribasi bo‘lmasligi ajablanarli emas, lekin ishga joylashish uchun ham tajribali kadr bo‘lishi kerak. Shu sababdan turli fakultet talabalari va bitiruvchilari bu borada o‘z maslahatlari bilan bo‘lishdi.
1-maslahat. Universitet hayotida faol ishtirok eting — tanishlar ish topishda katta yordam beradi
Danila, yuridik fakulteti bitiruvchisi:
‘‘Men yuridik fakultetda o‘qirdim, lekin birinchi kursdayoq dizayn bilan shug‘ullanishni xohlayotganimni angladim. Kurslarga qatnadim va avval o‘z fakultetimning, keyinchalik esa butun universitetning ijtimoiy tarmoqlarini yuritishga yordam bera boshladim. Talabalar kengashiga muntazam yordam berar, universitet hayotida juda faol edim. Oradan vaqt o‘tib, talabalar kengashi rahbari universitet ma’muriyatiga meni dizayner sifatida tavsiya qildi (ular yangi xodim izlayotgan edi). Meni yarim stavkaga olishdi: 4 soat ofisda ishlardim, keyin esa qo‘shni binodagi darslarga borardim. Bir yilcha shu tarzda ishladim, so‘ngra frilanserlikka o‘tdim. Bu tajribasiz kasbga kirishish ancha qiyin bo‘lardi, deb o‘ylayman.
Mening maslahatim — universitetdagi faoliyatlarda qatnashing, bu sizga tajriba ham, aloqalar ham beradi. Yana bir maslahat: agar tanlagan mutaxassisligingiz noto‘g‘ri bo‘lib chiqqanini tushunsangiz, masalan, yuridik diplom sizga dizayn sohasida ish topishda asqotishi mumkinmi — shu haqida o‘ylab ko‘ring. Agar ha bo‘lsa, o‘qishni davom ettiring; bo‘lmasa, boshqa yo‘nalishga o‘tishni sinab ko‘rishingiz mumkin. Masalan, men diplom ishini huquqshunoslik va dizayn kesishgan mavzuda (mualliflik huquqi haqida) yozdim, magistraturaga esa dizayn bo‘yicha kirdim’’.
2-maslahat. Potensial ish beruvchilarga email yozing va o‘zingizni tanishtiring
Polina, jurnalistika fakulteti bitiruvchisi:
‘‘Birinchi kurs oxirida turli media tashkilotlarga stajirovka so‘rab xatlar yoza boshladim. Xatlarda o‘zim haqimda, talabalar OAVidagi kichik tajribam va yordam berishga bo‘lgan ishtiyoqim haqida yozardim. Albatta, aksariyati javob ham qaytarmasdi, lekin bir ish beruvchi javob berdi. Bir yilcha stajirovkada ishladim: doim yordam taklif qilardim va amaliyotchi chatida chiqqan istalgan topshiriqni bajarishga intilardim.
Keyinchalik meni ish binosiga olishdi. Ko‘p talabalar uzoq davom etadigan bepul yoki past maoshli stajirovkalarni istashmaydi, lekin men buning ortidan katta tajriba to‘pladim (ishoning, universitetdagi ma’ruza bilan real ish orasida yer bilan osmoncha farq bor).
Maslahatim — rad javoblarini yurakka olmang. Taslim bo‘lmasangiz, baribir biror imkoniyat chiqadi. Aks holda esa hech qachon bo‘lmaydi’’.
3-maslahat. Rezyumeni oldindan tayyorlab qo‘ying — u kutilmaganda kerak bo‘lib qolishi mumkin
Salixat, yuridik fakulteti talabasi:
‘‘Birinchi ish o‘rnimni 2-kursda topdim. Ish qidirish servisiga ro‘yxatdan o‘tdim, suddagi vakansiyani ko‘rib qoldim va darhol ariza qoldirdim. Bir soat ichida javob kelib, shu kunning o‘zida ishga chiqdim. Sudlarda odatda ish ko‘p: hujjatlar tikish, biror narsa yozish — shuning uchun birinchi ishni tez topdim.
Yanada qiziqarli ish izlayotganlar uchun maslahat: talabalar chatiga yozing (masalan, kursning umumiy chatiga). Ko‘pincha ishlayotgan tengdoshlaringiz tanish ish beruvchilarni sizga bog‘lashi mumkin (ular doim e’lon bermaydi, ko‘pincha tanish-tanish orqali izlashadi). Masalan, men sudda ishlaganimda, sudya yordamchi qidirayotgani haqida e’lonni talabalar chatiga joylashni mendan so‘ragan.
Uchinchi kursga kelib, yangi ish izlay boshladim. O‘nlab arizalar yuborardim. Bir kuni guruh chatida advokat o‘ziga yordamchi qidirayotgani haqida qisqa xabar chiqdi. Zudlik bilan rezyumemni yubordim, uchrashuvga kelishdik — shunday qilib advokat yordamchisi bo‘lib ishlay boshladim. Shu orada menga bir advokatlik byurosi stajirovka uchun o‘zim ularga pul to‘lashim kerakligi haqida taklif yubordi. Albatta, u yerga bormadim — hech kimga maslahat bermayman.
Agar tezroq ish topmoqchi bo‘lsangiz, ingliz tilini o‘rganing (deyarli barcha vakansiyalarda talab qilinadi va suhbatda tekshiriladi). Yuridik yo‘nalishdagilarga maslahat: kotiba bo‘lib ofisda hujjat chop etishdan ko‘ra, haqiqiy ish tajribasi beradigan yuridik yordamchi vakansiyalarni izlang. Va albatta, rezyumeni oldindan tayyorlab qo‘ying. Vakansiya chiqdimi — darhol yuboring. Ko‘p hollarda eng tez javob berganlarga ustuvorlik beriladi’’.
4-maslahat. Do‘stlar va tanishlar orqali o‘zingiz va ko‘nikmalaringizni tanishtirishdan tortinmang
Tanya, sotsiologiya fakulteti talabasi:
‘‘Men ishni turli servislarda qidirdim, ammo munosib variant topish qiyin bo‘lardi. Oxir-oqibat ishni do‘stlarim va tanishlarim orqali topdim. Bu, ehtimol, ish topishning eng ishonchli va samarali yo‘li. Men Kino fondi va bir tadqiqot kompaniyasining qo‘shma loyihasida ishladim — tomoshabinlar fikrini o‘rganish bilan shug‘ullandim. Keyin o‘sha tashkilot meni boshqa loyihalarga ham jalb qila boshladi — bu safar nafaqat intervyuer sifatida, balki supervayzer va kompaniya vakili sifatida.
Ish topishim uzoq davom etmadi, chunki ishlashni istaganimni bilgan tanishlar o‘z loyihalariga taklif qila boshlashdi. Meningcha, ijodiy sohalarda tanishlarsiz ish topish juda qiyin. Agar siz grafik dizayner, matn yozuvchi yoki shunga o‘xshash kasb egasi bo‘lsangiz, kamida kichik auditoriya va sizning faoliyatingizni biladigan tanishlaringiz bo‘lishi kerak. Ular sizni o‘z tanishlariga tavsiya qilishi mumkin.
Talabalar uchun maslahatim — imkon qadar ko‘p odamlar bilan muloqot qiling. Do‘stlashish shart emas, lekin turli soha vakillarini bilish muhim. Ish topishda aynan “zaif aloqalar” yordam beradi. O‘zingiz haqingizda gapirishdan tortinmang. Masalan, bir tanishim dizayner ekanini aytgan edi, oradan 6 oy o‘tib menga dizayner kerak bo‘lganda, aynan o‘sha tanishimga yozdim. Ish beruvchilarga bevosita yozsangiz, albatta, ko‘nikmalaringiz, loyihalaringiz va natijalaringiz haqida ayting’’.
5-maslahat. Ko‘proq variantlarni ko‘rib chiqing
Alina, “Patopsixologik diagnostika va psixoterapiya” yo‘nalishi talabasi:
‘‘Mening fikrimcha, bizning yo‘nalishda talabaga mutaxassislik bo‘yicha ish topish unchalik qiyin emas. Vakansiyalar doimiy chiqib turadi, ko‘plab tashkilotlarda bizni kutishadi. Beshinchi kurs oxiriga kelib vaqtim ko‘proq bo‘lgach, ko‘pchilik guruhdoshlarim maktablarda ishlay boshlashdi (psixolog yoki rivojlanishida o‘ziga xosligi bo‘lgan bolalar bilan ishlaydigan mutaxassis sifatida). Ba’zilar shaxsiy loyihalar bilan shug‘ullana boshladi, kimdir neyropsixologiya sohasida ishladi, insult yoki miya jarohatidan so‘ng reabilitatsiya bilan shug‘ullandi.
Men ham markazda tarbiyachi bo‘lib ishlaganman, keyin repetitorlikka o‘tganman.
Asosiy maslahat — faqat bir yo‘nalishga yopishib qolmang. Turli sohalarda ham tegishli tajriba orttirish mumkin. Va yana: ishni o‘z ilmiy qiziqishingizga qarab tanlang. Chunki bizning kasb — bu inson shaxsini chuqur o‘rganishni talab qiladigan soha, unda ishlash uchun ishni qalb va mehr bilan bajarish juda muhim’’.
