IELTS бутун дунё бўйлаб 12 500 дан ортиқ ташкилот томонидан тан олинган бўлиб, кўплаб одамларга ҳам юртида, ҳам чет элда ўз мақсадларига эришишга ёрдам берган. Аммо унга қандай тайёрланиш мумкин?
Қуйида IELTS имтиҳонидан керакли баллни олишга ёрдам берадиган 10 та энг самарали ўқиш техникаси билан танишишингиз мумкин:
Тестга тайёргарликнинг 10 та самарали техникаси
1. Кундалик режим яратинг
IELTS га энг самарали тайёргарлик учун биринчи қадам — ҳар куни амал қиладиган жадвал тузишдир. Бу жадвалга қатъий риоя қилинг, ҳатто машғулот атиги ярим соат бўлса ҳам. Мунтазамлик ва босқичма-босқич ўрганиш яхши натижа беради.
Жадвалингизни шундай ташкил қилингки, ҳар куни бир хил вақтда дарс қила олишингиз керак. Шунда ўқиш одатга айланади. Унутманг, ҳар куни ярим соат ўқиш, ҳафтада бир марта бир неча соат ўқишдан самаралироқ.
Янги машғулотларни фақат аввалгилари билан етарлича танишиб олганингиздан кейин қўшинг — ўзингизни ортиқча юкламанг ва барча машғулотларингиз IELTS мавзуларига боғлиқ бўлсин.
2. Заиф томонларингизга эътибор қаратинг
Кучли ва заиф томонларингизни билсангиз, тайёргарлик тезроқ ва мақсадли кечади. IELTS га тайёрланар экан, айнан қайси кўникмалар устида ишлаш кераклигини аниқ билиб оласиз. Заиф томонларга кўпроқ эътибор қаратиш ўқув вақтини максимал даражада самарали қилади.
Масалан, ўқиш кўникмаларингиз кучли, лекин ёзиш (writing) суст бўлса, яна ўқиш (reading)ни кўпайтиришга тушманг — дарсларингизга кўпроқ ёзув (writing) машқларини қўшинг, умумий балингиз юқорироқ бўлади.
3. Муҳим фикрларни чизиб қўйинг
Чизиб қўйиш — ўрганган маълумотни ёдда сақлашнинг кенг тарқалган усули. Муҳим жойлар чизилганда, саҳифага қарагансиз дарҳол кўзга ташланади.
Бу усулни бошқа ўқиш техникалари билан бирга қўллашингиз мумкин. Айниқса, матндаги калит сўзлар асосида қисқа баён (summary) ёки режа (outline) тузмоқчи бўлганингизда жуда фойдали.
Фойдаланиш босқичлари:
Матнни тез кўздан кечириб умумий мазмунини тушунинг;
Муҳим нуқталарни топиш учун диққат билан қайта ўқинг;
Яна ўқиб чиқинг ва эслаб қолмоқчи бўлган жойларни чизиб қўйинг, ажратинг ёки белгиланг;
Охирги марта кўздан кечириб, эътибордан четда қолган нуқталарни аниқланг.
4. Мind map ёки концепт (cоncept) хариталар тузинг
«Маpping» — маълумотни тутиб олиш ва эслаб қолиш учун визуал усул. У тестга тайёргарликда жуда самарали, чунки кўрган нарсамизни эшитган ёки ўқиганимиздан тезроқ қайта ишлаймиз.
Mind map (ақлий харита): асосий ғоя марказда бўлади, у билан боғлиқ ғоялар чизиқлар билан уланади. Сўзларни расмлар ва ранглар билан боғлаш ёдда сақлашни кучайтиради;
Концепт харита: дарахтсимон кўринишда бўлиб, бир ёки бир нечта марказий ғоялардан бўлимлар «шохланиб» чиқади ва ўзаро боғланади.
Яъни:
Марказда – асосий ғоя ёки мавзу ёзилади;
Тармоқлар – шу ғояга боғлиқ тушунчалар, фактлар, жараёнлар;
Чизиқлар – тушунчалар ўртасидаги муносабатларни кўрсатади (масалан: «сабаб бўлади», «боғлиқ», «натижада»);
Иэрархия – одатда юқоридан пастга қараб энг умумий тушунчадан аниқроқ ва кичикроқ тушунчаларга ўтилади.
5. Ўрганганларингизни қисқа баён қилинг
Дарсдан асосий ғоя ва контекст ишораларини ажратиб олиш вақтни тежайди. Такрорлаш чоғида ўқиш ҳажми қисқаради ва кераксиз, чалғитувчи тафсилотлар камаяди.
Ажойиб summary ёзиш босқичлари:
– қисқартирмоқчи бўлган матнни бир неча бор ўқинг;
– уни бўлимларга (масалан, абзацларга) ажратинг;
– ҳар бир бўлимнинг асосий ғоясини ёзинг;
– контекстуал ишораларни (clues) белгиланг;
– шу маълумотларнинг барчасидан фойдаланиб, қисқа баён тузинг.
6. Flashcard лар тайёрланг
Flashcard лар – янги тилни ёдлаш ва олдин ўрганганларингиз билан боғлашда жуда фойдали. Улар IELTS да керак бўладиган сўзларни такрорлашга ёрдам беради. Уларнинг афзаллиги — сиз уларни ўзингизга мос қилиб дизайн қилишингиз мумкин. Шахсийлаштириш карточкадаги маълумотни янада самарали ёдлашга ёрдам беради.
Flashcard ларни тайёрлаш бўйича маслаҳатлар:
– ўрганишингиз керак бўлган мавзу ёки тил бўлимини аниқланг;
– бир нечта мавзу/бўлим бўлса, уларни турли рангларда ажратинг;
– карточкаларни тартиб учун рақамланг;
– сарлавҳа ва кичик сарлавҳалар қўйинг;
– энг муҳим нуқталарни ажратиб кўрсатинг;
– уларни кўринадиган жойда сақланг.
7. Асосий 4 кўникмага эътибор қаратинг
Ўз-ўзингиз мустақил равишда ўқиш (reading), ёзиш (writing), тинглаш (listening) ва гапириш (speaking) кўникмаларини машқ қилиш — пухта тайёргарликнинг асоси.
Ўқиш (reading)
Ҳар куни 30 дақиқа инглиз тилида ўқинг;
Сизни қизиқтирадиган китоблар, журналлар ва онлайн мақолаларни топинг;
Янги сўз ва ибораларни луғатдан текширишдан олдин контекстдан тахмин қилиб кўринг.
Ёзиш (writing)
Тажрибангиз ва қизиқишларингиз (масалан, саёҳат, ҳоббилар) ҳақида кичик иншолар ёзинг;
Ёзишда ўрганган янги луғатдан фойдаланинг;
Янгилик мақоласи ёки қисқа ҳикояни инглиз тилида қисқа баён қилинг;
Қўшиқларни тинглаш/кино кўриш, имкон қадар ундаги кўпроқ янги сўзларни ёзиб чиқинг.
Тинглаш (listening)
Инглиз тилидаги қўшиқлар, телекўрсатувлар ва янгиликлар дастурларини тингланг/кўринг;
Инглиз тилининг турли акцентларига ўрганинг;
Audiони қайта-қайта тинглаб, биринчи марта тушунмаган деталларни илғаб олишга ҳаракат қилинг.
Гапириш (speaking)
Ўзингиз билан инглиз тилида гаплашиб, ишонч ва талаффузни машқ қилинг;
Суҳбат (conversation) клубига қўшилинг;
Оила аъзолари, дўстлар ёки ҳамкасблардан вақти-вақти билан 15 дақиқа инглизча суҳбатга кўндиринг.
8. IELTS тестининг форматини ўрганинг
Ҳар қандай тестдан олдин унинг тузилишини билиш энг тўғри ёндашувдир. Шунинг учун IELTS га тайёргарликнинг муҳим қисми — ҳар бир бўлимда нималар сўралишини, топшириқ турларини ва уларни бажариш усулларини пухта ўрганишдир.
9. Иловалардан максимал даражада фойдаланинг
Бритиш Cоунcил турли кўникмаларни машқ қилиш ёки қандай ўқиш кераклиги бўйича тавсиялар берадиган кўплаб иловаларга эга. Масалан, бепул Learn English Podcast ва Learn English Videos иловалари.
Иловаларда грамматик маслаҳатлар, викториналар, машқлар ва намунавий саволлар каби кўплаб фаолиятлар бор — демак, зерикмайсиз!
10. Синов (mock) тестлар билан машқ қилинг
Бу синов тестларини вақт чеклови билан, ҳақиқий имтиҳон давомийлигини тақлид қилган ҳолда бажариш жуда муҳим. Бундай ёндашув тест кунига янада яхши тайёрланишга ёрдам беради.
Самарали IELTS учун мўлжалланган китоблардаги машқларни ишлаган яхши. Машқ тестларини тугатгач, жавобларингизни намунавий жавоблар билан солиштиришингиз мумкин. Уларда турли жавоблар қандай баҳоланишини тушунишга ёрдам беради.
Ёдингизда бўлсин, яхши тайёргарлик IELTS да муваффақият калитидир. Кўникмаларингизни ривожлантириб, ишончингизни оширсангиз, юқори балларга эришишингиз мумкин.
