Аксарият Европа Иттифоқи (ЙИ) давлатлари ҳар ўқув йилининг бошида ўқитувчи бўш иш ўринларининг катта қисмини тўлдиришда қийинчиликларга дуч келмоқда. Бунинг сабаблари орасида паст маошлар, юқори иш юкламаси ва ўқитувчилар ёшининг ўсиши бор деб ёзмоқда euronews сайти.
Европа Ииттифоқи бўйлаб ўқув йили бошланиши билан 24 давлат ўқитувчи етишмовчилиги муаммосига дуч келган, бу эса ўқувчиларнинг таълим олиш жараёнига салбий таъсир кўрсатиб, сифатли таълимни таъминлашни қийинлаштирган.
Швеция энг кўп ўқитувчилар етишмаётган давлатлардан бири сифатида қайд этилган. Маълумотларга кўра, 2035 йилгача 153,000 малакали ўқитувчи керак бўлади.
Европа Комиссиясининг 2023 йилги «Таълим ва ўқув мониторинги» ҳисоботига кўра, фақат Хорватия ва Кипрда таълим ходимлари етишмовчилиги қайд этилмаган. Юнонистоннинг мавжуд давлат маълумотлари эса барча фанлардан кадрларга бўлган эҳтиёжлар қопланаётганини ёки айрим фанларда етишмовчилик мавжудлигини очиқламаган.
Кўпгина мамлакатларда STEM фанлари (илм-фан, технология, муҳандислик ва математика) ва болалар боғчаси таълими учун малакали кадрлар етишмовчилиги муаммоси мавжуд.
Мазкур муаммолар қандай пайдо бўлди?
Ўқитувчилик касбида бир қатор муаммолар бор, жумладан паст маошлар, ишнинг беқарорлиги ва юқори иш юкламаси шулар жумласидан.
«Мен ҳар куни қишлоқда яшаганим учун мактабга бориб келиш учун уч соат йўл босардим», – дейди у. «Брüсселда ишлашни танладим, чунки бу менга хавфсизлик ҳисини берди», – дейди Гаутҳиэр Cаттеау. У 22 ёшида педагогик фаолиятини бошлаган, аммо 29 ёшида Cаттеау ўқитувчиликни ташлаб, муҳандислик соҳасига ўтишга қарор қилган.
2021 йилда Евростат маълумотларига кўра, умумий ўқитувчилар сонининг атиги 8 фоизи 30 ёшдан кичик эди. Европа Иттифоқида 2021 йилда бошланғич, ўрта ва юқори мактабларда жами 5,24 миллион ўқитувчи ишлаган.
Украинадаги уруш туфайли болаларнинг Европа Иттифоқи мактабларига интеграцияси ҳам ўқитувчи етишмовчилигини кучайтирган
Масалан, Полшада 2023 йил февраль ойида 43,800 нафар Украинадан кўчирилган болалар мактабгача таълимга жалб этилган. Бундан ташқари, кўплаб мамлакатларда ўқитувчилар аҳолисининг қариши билан боғлиқ муаммолар мавжуд бўлиб, яқин йилларда нафақага чиқишлар кутилмоқда, бу эса тизимга қўшимча босим қўшмоқда.
Португалияда ўқитувчилар касаба уюшмаси (Фенпроф) ҳисоб-китобларига кўра, ҳар йили 4,700-4,800 нафар ўқитувчи нафақага чиқади – бу минг йилликнинг энг юқори кўрсаткичи. Мамлакат 2030 йилгача 30,000 дан ортиқ янги профессионал педагогларни ишга жалб қилиши керак бўлади.
Европа миқёсида бу муаммоларга қандай ечим бор?
Европа Комиссияси ўқитувчиларни бошқа мамлакатларга ўтказишни рағбатлантириш ва инновацион ўқитиш амалиётларини мукофотлаш орқали ушбу етишмовчиликни ҳал қилишга ҳаракат қилмоқда.
Кўплаб Европа Иттифоқи мамлакатлари ҳам нафақага чиққан ўқитувчиларни қайтадан ишга жалб қилишга ва вақтинчалик шартномалар асосида ўқитувчиларни ёллашга уринишган.
2024 йилнинг апрель ойида Ирландиянинг АСТИ бош котиби Киэран Чристиэ Таълим вазирлиги мавжуд ўқитувчилар етишмовчилигини ҳал қилиш учун «тўлиқ янгича ёндашув» зарурлигини таъкидлаган. Чристиэ ташаббус сифатида хорижда ишлаётган ирландиялик ўқитувчиларни қайтариш учун бир қанча рағбатлантирувчи дастурларни таклиф қилган.
«Европа бўйлаб ўқитувчи етишмовчилиги бўйича таққосланадиган кўрсаткич ишлаб чиқиш қийин, чунки мамлакатлар турли таълимий қоидаларга эга. Масалан, баъзи мамлакатларда ўқитувчилик малакасини олиш учун ўқитувчиларни тайёрлаш дастурини тугатишнинг ўзи кифоя бўлса, бошқа мамлакатларда эса яна қўшимча босқичлардан ўтиш талаб қилинади», – деб ёзади таълим иқтисодчиси Гиоргио Ди Пиэтро ЙИнинг Қўшма тадқиқот маркази учун тайёрланган ҳисоботда.
