Secret Santa — бу гуруҳ ичида тасодифий равишда ким кимга совға бериши белгиланадиган, совға берувчининг исми яширин сақланадиган ўйин. Одатда ҳар бир иштирокчи бошқа бир иштирокчи учун совға танлайди ва ўзи ҳам бошқадан совға олади. Совға эгалари сир сақланади.
Ушбу ўйин анъанаси Рождество байрами билан боғлиқ. Бу 19-асрда Швеция ва Норвегияда пайдо бўлган «Жулклапп» урфидан келиб чиққан. Одамлар қўшнисининг эшиги ёнига сирли совғача қўйган ва уни кўриб қолмасликлари учун тезда югуриб кетган. Мақсад байрам руҳини улашиш, кайфиятни кўтариш бўлган.
Ўзбекистонда сўнгги йилларда ушбу анъана урфга кирди. Нафақат катталар, балки мақтаб ўқувчилари ўртасида ҳам оммалашган. Фақат мақсадлар ўзгариб бораётгани айтилмоқда.
Kun.uz’га ўз фикрини билдирган ўқитувчи ва ота-оналар синфидаги ўқувчилар шу сабаб иккига ажралиб қолганини, ҳатто боланинг депрессияга тушишига сабаб бўлаётганини айтишган.
«Бу анъана бир-бирининг ижтимоий аҳволини биладиган одамлар орасида бўлиши нормалдир балки. Лекин болалар орасида оммалашишига қаршиман. Чунки болалар бир-бирларининг молиявий ҳолатларини яхши билишмайди. Яқинда ўқувчиларим шунақа ўйин ўйнашни таклиф қилишди. Рухсат бердим, шартлари бор экан, яъни қуръа ташлаш йўли билан ким кимга совға беришини аниқладик. Буни болалар орасида сир сақлашга келишдик.
Лекин ундан кейин жуда пушаймон бўлдим рухсат берганимдан. Чунки шундан кейинги бир ҳафтани шу ўйиннинг ғалваси билан ўтказдик. Ҳали болалар шунинг устида жанжаллашган, ҳали ота-она телефон қилиб боласи каттароқ совға бериб, арзимас совға олганидан норози бўлганини айтган. Худди болаларни табақалаштириб қўйди назаримда.
Тўғри, ўзига тўқ оиланинг фарзандлари нисбатан яхшироқ совғалар тайёрлашган экан, мен ҳам ким қандай совға тайёрлаганини билмасдим. Лекин оддий оиланинг болаларида унақа совға беришга имконият йўқ. Кўзлари мунғайиб ғалати бўлиб қолишди баъзилари, худди камситилгандай ҳис қилиб ўзларини. Бу ўйинга рухсат сўрашганда асл мазмунини англаб етмаган эканман, бир ўйинда деб.
Болаларни янаям аҳил бўлишига ҳисса қўшади деб ўйлагандим, лекин тескариси бўлди. Бунга рухсат беришдан олдин яхши ўрганиб, тўғри тушунтириш керак экан моҳиятини. Мақсад совға олиш эмас, кўнгил кўтариш, яхшилик қилиш деган маънода. Ўзи бизнинг анъаналарга кирмас экан, шунинг учун тушунмасдан болаларнинг дили оғришига, кўнглида ёмон хотира қолишига сабаб бўлмайлик дейман. Айрим ота-оналар «қаердан ўйлаб топдинглар бу ўйинни?» деб бизни сўроқ қилишяпти. Ваҳоланки буни болалар ўзлари эшитиб таклиф киритишганди, бизга ҳам янгилик бўлганига унча тушунмаганмиз», — дейди ўқитувчи.
Бу мавзуда ота-оналарнинг фикри қандай?
«Икки нафар қизимни ўзим ёлғиз катта қиляпман. Ўтган ҳафтада катта қизим «Секрет Санта» деган ўйинни ўйнаяпмиз деб келди. Нима экан десам, совға улашарканмиз, ким кимга совға беришини ҳеч ким билмайди. Ҳозир ҳамма шунақа қиляпти деди.
Ҳали ойликкача анча бор, тўғриси, нон пулимизгача ҳисоблаб ишлатмасак қийналиб қоламиз. Ижарада туришнинг ўзи бўлмайди. Нима совға бериш керак экан десам, устози бунинг аҳамияти йўқ. Ўзларинг истаган ҳар қандай совғани бераверинглар дебди. Уйдан нимадир чиқаришга ҳаракат қилдим. Қизим ўғил бола синфдошига совға бериши керак эди. Кичикроқ сочиқ бор эди, шуни чиройли ўраб бердим. Аҳволимизни билган қизим ғинг демай олиб кетди, кайфияти жуда яхши эди. Кечга совқотиб ишдан қайтсам (бозорда овқат сотаман), уйда бирор иш қилинмаган, кайфияти ёмон, лекин ҳеч нарса демайди.
4 кундан бери мактабга бормаяпти, мазам йўқ дейди сабабини сўрасам, оғзидан гап оламан деб қийналиб кетдим. Билсам ўша куни ўғил бола синфдошига совғани берган, кейин у ҳаммани олдида совғани очган ва бошқа ўғил болалар «куёвнавкарга тарқатиладиган сочиқ олдинг» деб унинг устидан кулишган. 7-синф ўқувчилари айни ўтиш даврида эмасми, боланинг жаҳли чиқиб қизимнинг юзига сочиқни отиб юборган. Бошқаларнинг энг оддий совғаси қулоқчин, шунга ўхшаш нарсалар бўлган экан. Болам жуда қаттиқ изза бўлган, энди бормайман мактабга, ишлайман, нима иш бўлсаям фарқи йўқ деб ўтирибди. Ўқитувчисиям бўлган воқеадан хабари бор экан, гаплашдик, лекин қизим жуда ғалати ҳолатда ҳозир», — деб ёзган оналардан бири.
Бошқа бир ота эса бунинг ота-оналарга ортиқча юк эканлигини таъкидлаган:
«Ўғлим бошланғич синфда ўқийди. Санта деган ўйин ўйнашга келишишган экан. Ўрганиб кўрсам, бу ўйинда совғанинг қиймати, ким томонидан берилиши аҳамиятли эмас экан. Шунинг учун кимдан совға олаётганини билмаслиги керак экан бола. Лекин бизникилар буни ўзларига мослашган шекилли. Чунки ўғлимнинг шериги, яъни ундан совға кутаётган бола ўзига олинадиган совғани белгилаб берган – спорт қўлқопи, яна ёпиштирадиган нимадир олиши кераклигини айтган. Суриштирсам энг арзонини олсак ҳам 200 мингга яқин нархда экан. Ҳол-жонимга қўймай таъкидлашига қараганда шуни бермаса қаттиқ хафа бўладиган.
Қизимдаям худди шундай ҳол. Бу ерда гап пулдаяммас, болалар учун зарур бўлмаган нарсаларни олдириш. Ундан кейин агар сиз берадиган совға нариги томон берадиган совғадан кам (арзонроқ) бўлиб қолса орада хафагарчилик, хижолатчилик деган нарсалар бор. Шахсан менга муаммо бўлиб кўриняпти бу, ота-оналарга ортиқча юк, болага эса стресс олиб келиши мумкин».
Ҳар бир давр ўзига хос урф-одатлар билан эсда қолади ва эҳтимол, бу ўйин ҳам вақт ўтиб унутилади. Аммо у бугун қанча боланинг руҳий ҳолатига салбий таъсир кўрсатаётгани, бу жараён уларнинг келажакдаги ўзига ишончи, ижтимоий муносабатлари ва ҳаётий қарашларига қандай из қолдириши мумкинлигини эътиборсиз қолдириб бўлмайди.
