Кўплаб талабалар ўқиш давомида амалиёт ёки ярим ставкали иш топишга ҳаракат қилади (резюмедаги «иш тажрибаси» қисмини тўлдириш учун ҳам бирор нарса керак). Аммо мутахассислик бўйича иш топиш тобора қийинлашмоқда.
Қаерда бўлмасин ҳар бир курс талабаси иш борасида катта тажрибаси бўлмаслиги ажабланарли эмас, лекин ишга жойлашиш учун ҳам тажрибали кадр бўлиши керак. Шу сабабдан турли факультет талабалари ва битирувчилари бу борада ўз маслаҳатлари билан бўлишди.
1-маслаҳат. Университет ҳаётида фаол иштирок этинг — танишлар иш топишда катта ёрдам беради
Данила, юридик факультети битирувчиси:
«Мен юридик факультетда ўқирдим, лекин биринчи курсдаёқ дизайн билан шуғулланишни хоҳлаётганимни англадим. Курсларга қатнадим ва аввал ўз факультетимнинг, кейинчалик эса бутун университетнинг ижтимоий тармоқларини юритишга ёрдам бера бошладим. Талабалар кенгашига мунтазам ёрдам берар, университет ҳаётида жуда фаол эдим. Орадан вақт ўтиб, талабалар кенгаши раҳбари университет маъмуриятига мени дизайнер сифатида тавсия қилди (улар янги ходим излаётган эди). Мени ярим ставкага олишди: 4 соат офисда ишлардим, кейин эса қўшни бинодаги дарсларга борардим. Бир йилча шу тарзда ишладим, сўнгра фрилансерликка ўтдим. Бу тажрибасиз касбга киришиш анча қийин бўларди, деб ўйлайман.
Менинг маслаҳатим — университетдаги фаолиятларда қатнашинг, бу сизга тажриба ҳам, алоқалар ҳам беради. Яна бир маслаҳат: агар танлаган мутахассислигингиз нотўғри бўлиб чиққанини тушунсангиз, масалан, юридик диплом сизга дизайн соҳасида иш топишда асқотиши мумкинми — шу ҳақида ўйлаб кўринг. Агар ҳа бўлса, ўқишни давом эттиринг; бўлмаса, бошқа йўналишга ўтишни синаб кўришингиз мумкин. Масалан, мен диплом ишини ҳуқуқшунослик ва дизайн кесишган мавзуда (муаллифлик ҳуқуқи ҳақида) ёздим, магистратурага эса дизайн бўйича кирдим».
2-маслаҳат. Потенциал иш берувчиларга эмаил ёзинг ва ўзингизни таништиринг
Полина, журналистика факультети битирувчиси:
«Биринчи курс охирида турли медиа ташкилотларга стажировка сўраб хатлар ёза бошладим. Хатларда ўзим ҳақимда, талабалар ОАВидаги кичик тажрибам ва ёрдам беришга бўлган иштиёқим ҳақида ёзардим. Албатта, аксарияти жавоб ҳам қайтармасди, лекин бир иш берувчи жавоб берди. Бир йилча стажировкада ишладим: доим ёрдам таклиф қилардим ва амалиётчи чатида чиққан исталган топшириқни бажаришга интилардим.
Кейинчалик мени иш биносига олишди. Кўп талабалар узоқ давом этадиган бепул ёки паст маошли стажировкаларни исташмайди, лекин мен бунинг ортидан катта тажриба тўпладим (ишонинг, университетдаги маъруза билан реал иш орасида ер билан осмонча фарқ бор).
Маслаҳатим — рад жавобларини юракка олманг. Таслим бўлмасангиз, барибир бирор имконият чиқади. Акс ҳолда эса ҳеч қачон бўлмайди».
3-маслаҳат. Резюмени олдиндан тайёрлаб қўйинг — у кутилмаганда керак бўлиб қолиши мумкин
Салихат, юридик факультети талабаси:
«Биринчи иш ўрнимни 2-курсда топдим. Иш қидириш сервисига рўйхатдан ўтдим, суддаги вакансияни кўриб қолдим ва дарҳол ариза қолдирдим. Бир соат ичида жавоб келиб, шу куннинг ўзида ишга чиқдим. Судларда одатда иш кўп: ҳужжатлар тикиш, бирор нарса ёзиш — шунинг учун биринчи ишни тез топдим.
Янада қизиқарли иш излаётганлар учун маслаҳат: талабалар чатига ёзинг (масалан, курснинг умумий чатига). Кўпинча ишлаётган тенгдошларингиз таниш иш берувчиларни сизга боғлаши мумкин (улар доим эълон бермайди, кўпинча таниш-таниш орқали излашади). Масалан, мен судда ишлаганимда, судья ёрдамчи қидираётгани ҳақида эълонни талабалар чатига жойлашни мендан сўраган.
Учинчи курсга келиб, янги иш излай бошладим. Ўнлаб аризалар юборардим. Бир куни гуруҳ чатида адвокат ўзига ёрдамчи қидираётгани ҳақида қисқа хабар чиқди. Зудлик билан резюмемни юбордим, учрашувга келишдик — шундай қилиб адвокат ёрдамчиси бўлиб ишлай бошладим. Шу орада менга бир адвокатлик бюроси стажировка учун ўзим уларга пул тўлашим кераклиги ҳақида таклиф юборди. Албатта, у ерга бормадим — ҳеч кимга маслаҳат бермайман.
Агар тезроқ иш топмоқчи бўлсангиз, инглиз тилини ўрганинг (деярли барча вакансияларда талаб қилинади ва суҳбатда текширилади). Юридик йўналишдагиларга маслаҳат: котиба бўлиб офисда ҳужжат чоп этишдан кўра, ҳақиқий иш тажрибаси берадиган юридик ёрдамчи вакансияларни изланг. Ва албатта, резюмени олдиндан тайёрлаб қўйинг. Вакансия чиқдими — дарҳол юборинг. Кўп ҳолларда энг тез жавоб берганларга устуворлик берилади».
4-маслаҳат. Дўстлар ва танишлар орқали ўзингиз ва кўникмаларингизни таништиришдан тортинманг
Таня, социология факультети талабаси:
«Мен ишни турли сервисларда қидирдим, аммо муносиб вариант топиш қийин бўларди. Охир-оқибат ишни дўстларим ва танишларим орқали топдим. Бу, эҳтимол, иш топишнинг энг ишончли ва самарали йўли. Мен Кино фонди ва бир тадқиқот компаниясининг қўшма лойиҳасида ишладим — томошабинлар фикрини ўрганиш билан шуғулландим. Кейин ўша ташкилот мени бошқа лойиҳаларга ҳам жалб қила бошлади — бу сафар нафақат интервьюер сифатида, балки супервайзер ва компания вакили сифатида.
Иш топишим узоқ давом этмади, чунки ишлашни истаганимни билган танишлар ўз лойиҳаларига таклиф қила бошлашди. Менингча, ижодий соҳаларда танишларсиз иш топиш жуда қийин. Агар сиз график дизайнер, матн ёзувчи ёки шунга ўхшаш касб эгаси бўлсангиз, камида кичик аудитория ва сизнинг фаолиятингизни биладиган танишларингиз бўлиши керак. Улар сизни ўз танишларига тавсия қилиши мумкин.
Талабалар учун маслаҳатим — имкон қадар кўп одамлар билан мулоқот қилинг. Дўстлашиш шарт эмас, лекин турли соҳа вакилларини билиш муҳим. Иш топишда айнан «заиф алоқалар» ёрдам беради. Ўзингиз ҳақингизда гапиришдан тортинманг. Масалан, бир танишим дизайнер эканини айтган эди, орадан 6 ой ўтиб менга дизайнер керак бўлганда, айнан ўша танишимга ёздим. Иш берувчиларга бевосита ёзсангиз, албатта, кўникмаларингиз, лойиҳаларингиз ва натижаларингиз ҳақида айтинг».
5-маслаҳат. Кўпроқ вариантларни кўриб чиқинг
Алина, «Патопсихологик диагностика ва психотерапия» йўналиши талабаси:
«Менинг фикримча, бизнинг йўналишда талабага мутахассислик бўйича иш топиш унчалик қийин эмас. Вакансиялар доимий чиқиб туради, кўплаб ташкилотларда бизни кутишади. Бешинчи курс охирига келиб вақтим кўпроқ бўлгач, кўпчилик гуруҳдошларим мактабларда ишлай бошлашди (психолог ёки ривожланишида ўзига хослиги бўлган болалар билан ишлайдиган мутахассис сифатида). Баъзилар шахсий лойиҳалар билан шуғуллана бошлади, кимдир нейропсихология соҳасида ишлади, инсульт ёки мия жароҳатидан сўнг реабилитация билан шуғулланди.
Мен ҳам марказда тарбиячи бўлиб ишлаганман, кейин репетиторликка ўтганман.
Асосий маслаҳат — фақат бир йўналишга ёпишиб қолманг. Турли соҳаларда ҳам тегишли тажриба орттириш мумкин. Ва яна: ишни ўз илмий қизиқишингизга қараб танланг. Чунки бизнинг касб — бу инсон шахсини чуқур ўрганишни талаб қиладиган соҳа, унда ишлаш учун ишни қалб ва меҳр билан бажариш жуда муҳим».
