Кеча, 29 июль санасида бир қанча нодавлат олий таълим муассасалари «Лицензия» ахборот тизимида томонидан лицензия тақдим этилгани ҳақида хабар берди. Аммо, кейинроқ Олий таълим фан ва инновациялар вазирлиги бир қанча университетлар тақдим этаётган лицензиялар ҳеч қандай ҳуқуқий асосга эга эмаслиги ва уларга тақдим этилган хулосалар эса «Лицензия» ахборот тизимидаги техник носозлик сабаб келиб чиққанини маълум қилди.
«2025 йил 29 август куни соат 06:19 дан 09:53 гача license.gov.uz ахборот тизимида юзага келган техник носозлик сабабли, кўриб чиқиш муддати тугамаган аризалар бўйича айрим нодавлат олий таълим ташкилотларининг амалдаги лицензияларига ўзгартириш киритиш ҳақидаги сўровларига тизим томонидан белгиланган талаб бузилган ҳолда ижобий хулосалар шакллантирилган.
Мазкур ҳолат техник хатолик ҳисобланиб, ҳозирда унинг сабаблари тегишли идоралар билан ҳамкорликда чуқур ўрганилмоқда. Якуний хулосалар бўйича қўшимча маълумот жамоатчиликка тақдим этилади.
Шу билан бирга, таълим ташкилотларига янги таълим йўналишлари, мутахассисликлари, таълим шакллари ҳамда фаолият манзиллари бўйича қабул жараёнларини ташкил этиш учун ҳеч қандай рухсат берилмаганини алоҳида таъкидлаймиз», — дейилади вазирлик хабарида.
Бироз вақт ўтгач эса Адлия вазирлиги Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг расмий баёнотига нисбатан раддия берди. Келтирилишича, тизимда ҳеч қандай носозлик кузатилмаган ва «Лицензия» ахборот тизими штат режимида ишламоқда.
«Лицензия» ахборот тизими (license.gov.uz)да техник носозликлар ҳамда рухсат этилмаган ҳаракатлар кузатилмаган ва тизим штат режимида ишлаб турибди», — дейилади Адлия вазирлиги хабарида.
«Ҳар баҳор шу бўлар такрор»
Ушбу ҳолат кенг жамоатчиликда кенг муҳокамаларга сабаб бўлди. Жумладан, тадбиркор Бектош Ҳатамовнинг ёзишича, бу каби техник носозлик сабаб лицензия берилди деб изоҳланган ҳолат биринчи эмас ва аввал ҳам кузатилган. Бектош Ҳатамовга кўра, қонунчиликда шу каби ҳолатда ваколатли органлар эҳтимол тутилган барча оқибатлар учун жавобгар бўлиши белгиланган.
«2024 йил 25 сентябрда Олий таълим, фан ва инновациялар университети 2024 йил 21 августда «Абу Райҳон Беруний университети» НТМга янги университет учун лицензия берилганлигини, лекин бу лицензия тизимдаги техник хатолик сабабли берилганлигини ва лицензияни бекор қилиш бўйича иқтисодий судга ариза киритилганлиги ҳақида баёнот берган эди.
Лекин кейинчалик суднинг натижаси ҳақида ҳеч қандай маълумот берилмади, ҳозирда «Абу Райҳон Беруний университети» фаолият олиб бормоқда ва бу университетда ҳам юридик йўналиш мавжуд.
Ўзбекистон Республикасининг «Лицензиялаш, рухсат бериш ва хабардор қилиш тартиб-таомиллари тўғрисида»ги Қонунининг 28-моддасига асосан ваколатли орган томонидан ариза белгиланган муддатларда кўриб чиқилмаган тақдирда тизим томонидан ижобий хулоса автоматик равишда шаклланади ва талабгор белгиланган давлат божини ёки йиғимни тўлаганидан кейин махсус электрон тизим воситасида унга лицензия ёки рухсат этиш хусусиятига эга ҳужжат берилади.
Бунда талабгор лицензиясиз ва рухсат этиш хусусиятига эга ҳужжатсиз фаолият билан шуғулланганлик учун жавобгарликка тортлиши мумкин эмас ҳамда ваколатли органлар эҳтимол тутилган барча оқибатлар учун жавобгар бўлиши белгиланган.
Ҳуқуқий жиҳатдан @profiuniversity ва бошқа университетлар олган лицензиялар тўғри, шундай экан, ҳеч қандай техник носозлик лицензияни ҳақиқий эмас қилиб қўя қолмайди», — дейди тадбиркор.
«Бунқаси фақат Ўзбекистонда бўлади»
Иқтисодчи ҳамда @бакироо телеграм канали муаллифи Отабек Бакиров қонунчилик бўйича, лицензиялаш соҳасидаги ваколатли органлар ушбу ваколатли органлар томонидан лицензияланадиган фаолиятни амалга оширадиган корхоналар, муассасалар ва ташкилотларни ташкил этишга ёки уларнинг фаолиятида муассислар, акциядорлар ёхуд иштирокчилар сифатида иштирок этишга ҳақли эмаслиги ҳақида эслатди.
«Бунқаси фақат Ўзбекистонда бўлади. Олий таълим вазирлиги (ҳам университетларга эгалик қиладиган, ҳам лицензия берадиган шунақа ғаройиб вазирлик бор ҳалиям) бешта университетга бир нечта қўшимча йўналишлар бўйича берилган лицензияларни техник хатолик, деб эълон қилмоқда.
Тасаввур қилинг, масалан Марказий банк ХХХ, УУУ, ЗЗЗ банкларига лицензия берсада, сайтига ёки лицензион порталга уларнинг лицензияси жойлангач, бу техник хатолик бўлган экан деб турса. Ким ишонади? Ишондиям дейлик, бундан кейин репутация нима бўлади? Дискредитация бўлган органнинг аввалги ва кейинги қарорлари ҳам шубҳа остида қоладими?
Қонунчилик бўйича, Лицензиялаш соҳасидаги ваколатли органлар ушбу ваколатли органлар томонидан лицензияланадиган фаолиятни амалга оширадиган корхоналар, муассасалар ва ташкилотларни ташкил этишга ёки уларнинг фаолиятида муассислар, акциядорлар ёхуд иштирокчилар сифатида иштирок этишга ҳақли эмас деб аниқ ёзиб қўйилган. Лекин Ўзбекистонда бўлаверади, қонунлардан истиснолар ва мустаснолар устун», — деб ёзган Бакиров.
«Лицензия берилганмиш, берилмаганмиш?»
Таълим бўйича эксперт Комил Жалилов эса, нодавлат олий таълим муассасаларига уларга рақобатчи бўлган олий таълим вазирлигининг лицензия беришини мантиқсиз деб изоҳлаган. Шунингдек, Жалиловнинг таъкидлашича, вазирлик «тизим»ни баҳона қилиб берилган лицензияни бекор қилиш ваколатига эга эмас.
«Давлат ОТМларининг «эгаси» бўлган Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги давлат ОТМларининг рақобатчиси бўлган нодавлат ОТМларга лицензия берувчи этиб тайинланиши қонунчиликка ҳам, мантиққа ҳам тўғри келмайди. Бу — қийшиқ механизм ва у тўғриланиши керак.
Яна бир муҳим нарса. Қонун бўйича, лицензия берган орган фақат лицензияни ўн кунгача тўхтатиб қўйиши мумкин (қонунда белгиланган ҳолларда). Ундан ошиқ муддатда лицензияни тўхтатиш учун суд қарори керак. Ваколатли орган лицензияни фақат лицензия олган юридик шахс лицензияни бекор қилиш мурожаат қилса, юридик шахс (ЯТТ) тугатилса, жисмоний шахс муомалага лаёқатсиз деб топилса, лицензия учун йиғим тўланмаса бекор қилиши мумкин. Қолган ҳолларда лицензияни суд бекор қилади. Ва «техник хатолик» важи билан лицензияни бекор қилиш қонунда назарда тутилмаган. Шундай экан, вазирлик «тизим»ни баҳона қилиб берилган лицензияни бекор қилиш ваколатига эга эмас», — дейди Комил Жалилов.
«Вазият ростдан қизиқ ва сирли»
Ҳуқушунос Хушнудбек Худойбердиевнинг ёзишича, у вазизлик ва лицензия олган ОТМлар билан ҳам гаплашган. Унга кўра, ушбу ҳолат билан тегишли ташкилотлар шуғулланишни бошлаган, уларнинг текширувидан сўнг, хулосалар маълум бўлади.
«Масалага ойдинлик киритиш мақсадида лицензия берадиган масъуллар билан гаплашдим. Лицензия олганлар билан ҳам. Вазият ростдан қизиқ ва сирли. Вазирлик айтганидек, бу билан тегишли ташкилотлар шуғулланишни бошлаган, уларнинг текширувидан сўнг, хулосалар маълум бўлади, ҳозирча бирон нарса дейишга эрта.
Мен бошида муддати тугаган аризаларга автоматик ариза шакллантирилган деб ўйлагандим. Лекин бешала олийгоҳнинг ҳам аризалари муддати ҳали тугамаган экан. Демак, кимдир қасддан тасдиқлаш тугмасини босгани аниқ. Аммо бу сафар лицензия берувчи асосий ва ягона масъул ўша тугмани босмаган, буниси ҳам аниқ. Унинг ўрнига бошқа бир масъул номидан лицензиялар берилган, лекин менга айтишларича, у ҳам ўша тугмани босмаган ва ўзи умуман унда ҳуқуқ ҳам бўлмаган.
Лицензия олган олийгоҳлар ҳам лицензия учун тўловни қилмаган, кимдир улар учун тўловни амалга оширган. Хуллас, бу мавзуга ҳали яна қайтамиз. Текширув хулосаларидан кейин фақат. Унгача айтадиган гапларимиз шубҳа-гумон бўлиб қолиши мумкин, ким рост гапирдию, ким алдади, буниси сал кейинроқ маълум бўлади», — дейди Хушнудбек Худойбердиев.
