Синхуа университети профессори Фей Гуонинг тадқиқоти Хитойнинг 34 та олий ўқув юртидаги 130 мингдан ортиқ талабани қамраб олган. Тадқиқот натижалари Олий ва ўрта махсус таълим илмий-тадқиқот институтида ўтказилган XV Халқаро олий таълим тадқиқотчиларининг конференциясида тақдим этилди.
«Хитойдаги юқори синфларда рақобат муҳити кучли, чунки олий ўқув юртларига кириш учун имтиҳон – гаокао жуда мураккаб ҳисобланади. Бу имтиҳон Хитойнинг барча ўрта мактаб битирувчиларини олий таълим муассасаларига киришга тайёрлаш ва саралаш учун ўтказилади. У асосан, июнь ойининг бошида ўтказилади ва икки ёки уч кун давом этади. Баллар одатда 750 баллик тизим бўйича ҳисобланади», – деган профессор.
Шунинг учун, олий маълумотли ўқувчилар нафақат дастурни ўзлаштиришга, балки ўзлаштириши бўйича энг яхшилар қаторига киришга ҳаракат қилиб, жуда шиддат билан ўқийдилар. Кириш имтиҳонларини топширилгандан сўнг, кўпгина ёшлар ўқишдаги мақсад ва маъно туйғусини йўқотади.
Психологик нотинчлик қандай намоён бўлади?
Хитой олий таълим муассасаларида талабалар ўртасида ўтказилган тадқиқот шуни кўрсатдики, иштирокчиларнинг 90 фоизи ўқишдаги тиришқоқлик уларга муваффақиятга эришиш имконини беришига ҳамда қийинчиликларни енгиш қобилиятига ишонади. Аммо 30% га яқини танланган мутахассислик ва аниқ ўрганилаётган фанлар уларни келажакдаги карьерага тайёрлашга ёрдам беради, деган фикрга қўшилмади.
Бундан ташқари, психологик муаммолар ўқишга бўлган қизиқишни пасайтиргани, бу эса ўз навбатида таълим натижаларига салбий таъсир кўрсатишини билдиради.
Тадқиқотчилар яна қуйидаги хусусиятларни аниқладилар:
– биринчи авлод талаба қизларда ўғил болаларга қараганда қатъиятлилик ва ўзига ишонч даражаси паст;
– нуфузли университетларда талабалар юқори рақобат туфайли кўпроқ психологик муаммоларга дуч келишади;
– биринчи курс талабалари ва юқори курс талабаларида, одатда, стресс даражаси иккинчи курсга қараганда паст бўлади.
Айнан ўқишнинг иккинчи йили – энг қийин йил ҳисобланади. Чунки биринчи курсда кўпчилик мураккаб кириш имтиҳонларидан ўтиб, ўзларини ғолиб деб ҳис қиладилар, кейин эса ўқишнинг мураккаблиги ошади ва психологик зўриқиш ортади. Битирувга яқин, талабаларнинг аксарияти босимни енгишга муваффақ бўлишади.
Профессорнинг сўзига қараганда, 1994 йилдаёқ, Хитой университетларида психологик қўллаб-қувватлаш дастурлари пайдо бўлган. Ҳукумат уларни мунтазам равишда кенгайтириб борган. Деярли ҳар бир олий ўқув юртида талабалар психологик ёрдам ва соҳаси бўйича тавсиялар олишлари мумкин бўлган маслаҳат марказлари мавжуд.
Шундай бўлса-да, психологик фаровонлик кўрсаткичлари энг паст бўлган талабалар бундай марказларга бошқаларга қараганда камроқ мурожаат қилишади.
