«7 сентябрь синдроми» — бу мактаб бошлангач, биринчи ҳафтадан кейин болаларда учраётган чарчоқ, руҳий безовталик ва ҳатто касаллик белгилари мажмуасига берилган номдир.
Дастлабки кунлардаги ҳаяжон, янги синфдаги дўстлик ва иштиёқ руҳи ўтганидан сўнг, болалар бирдан ўзларини кучсиз, уятчан ҳис қилади баъзан ҳатто касалланганини сезади.
Бу феномен кўпинча биринчи синф (энг кўп), 4–5 ва 9–10 синфларда кузатилади.
Нима сабабдан содир бўлади?
Режим ўзгариши: эрталаб эрта уйғониш, дарсларда узоқ ўтириш, янги масъулият – барчаси тананинг стресс реакциясига олиб келади.
Қувноқ ёзги ҳаётдан қайтишда босим, таътил кунлари ўрнига ўқув режими, мажбуриятлар ва уйга вазифаларнинг кўплиги бола организмига юк бўлади.
Ёзги таътилдаги режасизлик бу жараённи қийинлаштиради.
Синдром қандай намоён бўлади?
– Томоқ, бош ёки ошқозон оғриғи, иситма ёки ёмон ҳолат;
– эмоционал ўзгаришлар: чарчоқ, бефарқлик, диққатнинг пасайиши, кайфиятдаги ўзгаришлар;
– хулқдаги ўзгаришлар: севимли ўйинлардан воз кечиш, мактаб ҳақида гапирмаслик, уйқу ва иштаҳанинг бузилиши;
– адаптация давомийлиги синфга кўра фарқ қилади.
Бошланғич синфлар/1 синфлар — адаптация 1–2 ой давом этиши мумкин.
Ўрта ва юқори синфлар — адаптация тахминан бир ой давом этади.
Ота-оналарга маслаҳатлар
Тайинланган тартибни олдиндан бошланг. Ёз ойлариданоқ болани мактаб жадвалига — эрта туриш, тартибли овқатланиш ва уйқуга ўргатинг.
Ухлаш ва гаджетлардан фойдаланишни тартибга солинг. Эрта ётиш ва 30 дақиқадан ортиқ экран олдида бўлишни чекланг — бу уйқуга ётиш жараёнини енгиллаштиради.
Қўшимча машғулотларни кейинроққа суринг. Камида сентябрь тугагунча болага дарсдан ташқари фаолиятлар юкламанг.
Жисмоний фаоллик ва очиқ ҳаво, оилавий сайрлар, ўйинлар стрессни камайтиради ва энергияни тиклашга ёрдам беради.
Эмоционал мувофиқликка ёрдам беринг. Ота-оналик меҳрини оширинг, баҳолардан кўра меҳр-муҳаббат ва қўллаб-қувватлаш муҳим.
Соғлом овқат, витаминлар, магний ўз ичига олган озиқ-овқатлар (тухум, сут маҳсулотлари, балиқ, ёнғоқлар, банан, қуритилган мевалар) болага бу пайтда кўпроқ керак.
Агар ҳолат ёмонлашса — педиатр билан маслаҳатлашиш ва профилактика чораларини кўриш зарур.
«7 сентябрь синдроми» — бу адаптация жараёнида юзага келадиган табиий ва вақтинчалик феномен.
Муҳими — боланинг жисмоний ва руҳий соғлиғига эътибор бериш, режим, овқатланиш, дам олиш ва ота-она меҳр-муҳаббатини мувофиқлаштиришдир. Шу тарзда, мактаб ҳаётига мослашишни осонлаштириш мумкин.
